عوارض سينوزيت
دکتر محسن نراقی
عوارض سينوزيت را مي‌توان به سه دسته تقسيم كرد:
الف: عوارض موضعی
- تغییرات مخاطی پایدار
موکوسل و موکوپیوسل
استئومیلیت
ب: عوارض اربیتال
سلولیت پری اربیتال
سلولیت اربیتال
آبسه ساب پریوستئال
آبسه اربیت
ترومبوز سینوس کاورنو
داکریوسیستیت حاد
التهاب عصب اپتیک
سندرم شیار اربیتال فوقانی
ج: عوارض داخل جمجمه ای:
مننژیت
آبسه اپی دورال
آبسه ساب دورال
آبسه مغز
ترومبوز سینوس کاورنو
الف) عوارض موضعي كه در محدوده خود سينوس رخ‌مي‌دهد:
1ـ تغييرات پايدار ضخامت مخاطي
2ـ موكوسل و موكوپيوسل كه در اثر انسداد كامل‌مجراي سينوس و تجمع تمام ترشحات در داخل سينوس‌رخ مي‌دهد. شايع‌ترين سينوس درگير درموكوسل سينوس‌فرونتال‌است. شايع‌ترين علامت باليني رانده شدن چشم‌به پايين و خارج است كه ممكن است موجب دوبيني شود(تصویر1).
قرمزي و التهاب وجود ندارد. در صورت‌عفوني شدن موكوسل،موكوپيوسل ايجاد مي‌شود. بيرون‌زدگي چشم در اثر تومورهاي سينوس يا بيماري گريوز بايددر تشخيص افتراقي قرار گيرد. در بسياري از موارد سابقه‌ضربه يا جراحي‌هاي پيشين كه موجب ايجاد اسكار و بسته‌شدن مجراي سينوس شده است، در تاريخچه بيمار وجوددارد. موكوسل سينوس‌هاي اتموئيد، اسفنوئيد و ماگزيلاري‌از نظر شيوع به ترتيب پس از موكوسل سينوس فرونتال‌‌قرار دارند. موكوسل سينوس‌هاي اتموئيد قدامي باعث‌رانده شدن چشم به طرف خارج مي‌شود. .ممكن است اولين علامت موكوسل‌سينوس‌هاي اتموئيدخلفي و اسفنوئيد از دست دادن بينايي باشد، چرا كه عصب‌اپتيك در جدار اين سينوس‌ها طي مسير مي‌كند. موكوسل‌سينوس ماگزيلاري بسيار نادر است و نبايد با كيست‌هاي‌احتباسي سينوس ماگزيلاري كه معمولا در كف سينوس قراردارد و بدون علامت است، اشتباه گرفته شود.
درمان تمام انواع موكوسل جراحي است. هدف جراحي بازنگهداشتن دايمي فضاي موكوسل‌به داخل بيني است.
3ـ استئوميليت جدار استخواني سينوس كه امروزه با وجوددرمان‌هاي آنتي‌بيوتيك مناسب بسيار نادر است. اين عارضه‌بيش‌تر در ديواره قدامي سينوس‌فرونتال متظاهر مي‌شود و بهPott's puffy tumorمعروف است.
ب) عوارض اربيتال:
اين عوارض به دليل اين كه سه چهارم اطراف كاسه چشم را سينوس‌ها اشغال كرده‌اند، شايع‌است. شايع‌ترين علت سلوليت اربيتال و پري‌اربيتال‌سينوزيت است و شايع‌ترين سينوس گرفتار در اين زمينه‌سينوس اتموئيد است. همچنين شايع‌ترين عارضه سينوزيت‌در كودكان سلوليت پري‌اربيتال است. التهابات اربيت ازنظر درجه‌بندي به 5 دسته تقسيم مي‌شود (جدول‌موارد1تا5).در سلوليت پري‌اربيتال تورم پلك بدون قرمزي ملتحمه وبدون محدوديت حركات چشم وجود دارد. در سلوليت اربيتال ممكن است قرمزي ملتحمه به همراه‌تورم شديدي كه مانع بستن پلك‌ها شود و نيز درد ومحدوديت حركات چشم وجود داشته باشد. آبسه‌ساب‌پريوستئال، تجمع چرك بين استخوان و پريوست‌اربيت است كه در صورت باز شدن به داخل اربيت، ممكن‌است مبدل به آبسه اربيت شود (تصویر2).
حالت اخير موجب، پرپتوزوقرمزي شديد ملتحمه به همراه فلج اعصاب چشمي و ازدست دادن بينايي مي‌شود. در مراحل اوليه التهابات اربيت،تجويز آنتي‌بيوتيك‌هاي وريدي لازم است. در صورت وجودآبسه، تخليه از طريق جراحي ضروري است. درنهايت پنجمين و آخرين درجه التهابات اربيت ترمبوزسينوس كاورنو است كه با تب بالا (حدود 41 درجه)، لرزشديدو حالت توكسيك بيمار مشخص مي‌شود. فلج اعصاب‌چشمي يك به يك ايجاد شده، در نهايت هر دو چشم دچاربيرون زدگي و فلج كامل به همراه قرمزي شديد ملتحمه‌مي‌شوند. با وجود تجويز آنتي‌بيوتيك‌هاي وريدي،استروئيد و هپارين، مرگ و مير در اين عارضه بالاست.
التهابات و ضايعات اسفنوئيد ممكن است باعث‌درگيري اعصاب چشمي در شيار اربيتال فوقاني و به ترتيب‌فلج زوج ششم، سوم و چهارم شود که سندرم شیار فوقانی نام دارد.
پ) عوارض داخل جمجمه‌اي:
به دليل اين كه سقف‌سينوس‌هاي فرونتال، اتموئيد قدامي، اتموئيد خلفي واسفنوئيد را كف جمجمه تشكيل مي‌دهد، ممكن است‌عوارض داخل جمجمه‌اي اتفاق افتد. مننژيت اكثرا به دليل‌ترومبوفلبيت سپتيك وريدهايي كه جمجمه را سوراخ‌مي‌كنند، ايجاد مي‌شود. ساير عوارض داخل جمجمه‌اي درجدول بالا آمده است.
کلیه حقوق برای مولف محفوظ است، استفاده بدون مجوز کتبی پیگرد قانونی دارد.
صفحه دکتر محسن نراقی در سایت دانشگاه علوم پزشکی تهران- انگلیسی